"साथी,खालि बोतल कहाँ छ ?"

"18 तारिकमा हो कार्यक्रम | दौरा-सुरुवाल जे छ लगाएर आऊ ..अँ .. हो, केटीहरु चै सारी-चोलो मै हो | ए ..ल हुन्छ | मिल्छ भने अलि छिटो आउनु, स्टल मिलाउनु पर्छ | ओके बाई |"
यति भन्दै सिजन श्रेष्ठले टेलिफोन बार्तालाप टुंग्याए | उनलाई भेट्ने मेसो धेरै पछि मात्र मिलेको थियो | म यसपटक अरुबेला भन्दा खुशी थिएँ गफगाफलाई लिएर | सिजन जस्तै अरु केहि साथीहरुले त्यति ठुलो केहि गरेका त होइनन, जति गरे अनि जसरि गर्दैछन्, त्यो चाहिँ साँच्चै उल्लेख्य थियो | सार्वजनिक बिदाको त्यो मध्यान्ह, केहि न्यानो थियो |
समुन्द्री किनारमा माछा मार्न जाने, पार्कमा बसेर बियर खाने, वा त्यस्तै केहि हुने गर्छ यो 'समर' लाग्दै गर्दाको भेटघाटमा | तर म जुन प्रसङ्ग कोट्याउन खोज्दै थिएँ उनिसँग, त्यसले कुनै रोमान्चकता दिने वाला थिएन |
"२००९ बाट हैन हामीले सुरु गरेको ?", पल्लो कुर्सीमा बसेकी सरिनालाई याद दिलाउँछन् उनि | उनि ४ बर्ष अघिको त्यो साँझ सम्झिन्छिन, ट्रेन स्टेसनमा अरुले फालेको बियरका बोतल टिप्दै हिंडेको | फिनल्याण्डमा नौला थिए उनीहरु | तैपनि सेन्टरको त्यो भिडभाडमा संगै ट्रेन कुर्दै गर्दा अरुजस्तै साधारण, कानमा इयरफोन, खल्तीमा हात, कहिँ पुग्ने हतारो, अनि सधैँ केहि न केहि सोचिरहे जस्ता तिल-चामल भिडमा मिसिन्थे | फरक यत्ति थियो, उनीहरुसंग काम थिएन | घरबाट ल्याएको पैसा केहि महिनाको अन्तरालमा सकिने तरखरमा थियो | नेपालको सर्टिफिकेटको यहाँ के मान्यता, खालि बोतल बेचेर आउने १५ सेन्ट जतिको पनि भाऊ थिएन | मनमा निराशा व्याप्त थियो | 'तैपनि आफूजस्तै अरु २-४ जना बेरोजगार देखेपछि भने चित्त बुझ्दो रहेछ | संगै बसेर गफ गर्यो, निराशा पोख्यो, यहाँको 'सिस्टम'लाई गाली गर्यो, २ वटा बियर खायो, अनि फ्रस्टेसन उतार्यो | '

एक साँझ सिजन, तिकुरिल्ला तिरबाट हेलसिन्की फर्किंदै थिए | ट्रेनबाट झर्ने बित्तिकै वरपर हेरे, पहेंला स्ट्रिट ल्याम्पको प्रकाशमा २० रूपैयाँका अनगिन्ति डल्ला छरिएको देखे | बियर खाएर फालिएको एउटा बोतल स्टोरमा दिँदा १५ सेन्ट फिर्ता आउँछ | २ वटा खालि बोतल यहाँ उनले टिपे भने त नेपालमा एक जनाले पेटभरी खान पाउँछ | जम्मा ५ मिनेट खर्च गरे भने ५-७ वटा बोतल पक्कै खोजिन्छ होला, जुन पैसा जोगाएर नेपाल पठाउन पाए त कति भोका पेट भरिएलान | नेपाल हुँदा घरमा आमाले मन परेको खाना बनाउनु भएन भनेर घुर्की लगाउँदै निस्केपछि, बाटोमा झिंगा भन्किरहेको एउटै थालबाट धेरै बच्चाहरुले बासिभात निस्तै खाईरहेको देखे | केहिबेर उभिए, सोचे, त्यसपछि जाँदै गरेको बाटोबाट यू Turn मारेर घरमा फर्कि चुपचाप खाना खाएको याद आयो | मनले भन्यो - अब सोचेर मात्र केहि हुन्न | हेलसिन्की स्टेसनको भिडमा केहि संकोच नमानि झोलाबाट प्लास्टिक झिके, अनि फटाफट वरपरको बोतल उठाए | धेरैनै जम्मा भएपछि स्टोरमा गएर साँटे, तर पैसा आयो जम्मा ३ युरो ! राति घर फर्केपछि केहि मन मिल्ने साथीहरुलाई त्यो कुरा सुनाए | केहिले उत्साह थपे, कहिले ओठ लेप्राए | " आफ्नै जागिर नभएर के खाउँ भएको बेला, अरुलाई कसरि सहयोग गर्नु ? फेरी हाम्रो यति जाबो पैसाले केहि हुनेपनि त होइन |" कुरो जायज थियो | तैपनि कुन कुराले त्यस्तो 'क्लिक' गर्यो मनमा कि उनले त्यो लत छोड्न सकेनन | अनि उनीजस्तै काम खोज्दै बरालिने केहि साथीहरु मिसिए, लहड लहडमै | रुटिन बन्यो : हप्ताको २ दिन फुर्सदको बेला बेलुकी बोतल टिप्दै हिंड्ने र महिनाको अन्तिममा सबैको हिसाब जम्मा पारि एकठाउँमा राख्ने | महिनाभरिमा जम्मा ५० युरो पनि पुग्थेन होला | आफ्नो लागि साथीहरुसंग सापट मागेर काम चलाए, तर बोतल टिपेको पैसा खर्च गरेनन | २-३ जना सिमितसाथीहरु मिलेर सुरु गरेको त्यस काममा उज्वल खड्का थपिए, "राम्रो काम हो, गर्नु पर्छ, थाक्नु हुन्न" भनेर हौस्याईरहने | अब भने राति राति बोतल टिप्ने समूहनै बनेको थियो | बिस्तारै अनन्त, मदन कडरिया, ज्ञानु थपलिया, जस्ता अरु साथी थपिए, जसले काममा मात्रै सघाएनन, औपचारिक रुपमा हरहिसाब पनि दुरुस्त राख्थे | अनि सहयोगको हात बढाउन रेशम अधिकारी, भिम तामांग, र अरु साथीहरु पनि आए, जसले गर्दा अझ सहज भयो | "सहयोगपूर्ण काम गरौँ भन्ने त सबलाई लाग्दोहोला नि मनमा, तर कोहि अघि नलागेसम्म सुरु गर्न गाह्रो है ", टेबलमा रहेको चस्मा उठाउँदै सरिना बोल्छिन | क्याफेको हाम्रो गफगाफमा ढिलो गरि आईपुगेकी प्रतिज्ञा खनालले सोधिन - "चिया मगाउँ है ?", उनले सोध्न नपाउँदै मैले 'हस' भन्ने लवजमा टाउको हल्लाएँ | जाडो होस् या गर्मि, आफु त चियाको पारखी परियो |
सामाजिक कार्य अनि चियाको प्रसंग आउने बित्तिकै मैले सम्झने एउटै कुरा छ, असाहय बालबच्चाको सहयोगका लागि ट्वीटर चलाउनेहरुको समूह ‘TFC नेपाल’का साथीहरुको बसन्तपुरमा हुने 'चिया-बिसोट' कार्यक्रम | चिया टेबलमा आउँदै गर्दा TFC मा भएका रमाईला प्रसङ्ग सुनाउन भ्याएँ मैले |
"अनि यो बोतल टिपेर कतिन्जेल त ? अरु तरिकाबाट एकैपल्ट धेरै पैसा जम्मा हुन सक्छ नि, अरु सहयोगी संस्था पनि भेटिएलान"|
"अँह... त्यस्तो होइन |" सिजनले अलिकति 'पज' लिएर बोले |
"मान्छेहरुलाई सहयोग गर्न बाध्य पार्नु हुन्न | उनीहरु रमाइलो गरुन, तर थाहै नपाई त्यसबाट सहयोग पनि होस् | एक कार्टुन बिएर खाएर आएको बोतलबाट कम्तिमा ४ युरो आउँछ, त्यो जम्मा पार्न सके त धेरै काम बन्छ | धेरै नेपाली साथीहरु खुशी हुँदा, दुखि हुँदा, जे पर्दा पनि पार्टी नै गर्ने चलन छ, त्यो खालि बोतल जम्मा पारिदिए त रमाईलो संगै सहयोग पनि भयो | अझ 'भिकिंग लाइन' र 'सिल्या लाईन' जस्ता फिनल्यान्डका ठुला जहाज कम्पनिमा काम गर्ने नेपाली साथीहरुले सहयोग गरे भने त, खेर जाने चिजबाटै उल्लेख्य सहयोग जुटाउन सकिन्छ"| उनको तर्क यत्तिकैमा सकिदैन | "हामी कुनै संस्थाबाट सहयोग लिदैनौं | हात थाप्ने बानि पर्छ, आश गर्ने बानि पर्छ | आफ्नो मनबाट आएको सहयोग भावना, आफ्नै हातले पुरा गरेको राम्रो नि, हैन र ?", सिजनको गह्रौं हाँसो म तिर आयो, "एकदम सहि", किनकि प्रतिवादको लागि मसंग शब्द थिएन |

एकपल्ट काठमाण्डौ गोठाटारको एउटा स्कुललाई आर्थिक संकट परेको थाहा भयो साथीहरुमार्फत | उक्त स्कुलमा निकै नै बिपन्न मजदुरका छोराछोरी पढाईँदो रहेछ | "एक्टिभ पिपुल" नाम राखेर बिदाको दिनमा बोतल खोज्दै हिड्ने यो समुहलाई त्यहाँ सहयोग पठाउन मन लाग्यो, तर खातामा जम्मा ७५० युरो थियो | २००९ को त्यस जाडोमा, -१५ डिग्री सँग जुध्दै पार्क वरपर बाटोभरी छरिएका १५ सेन्ट खोज्दै हिंडे सहयोग जुटाउन | अनि त्यस स्कुलमा पुगेको उक्त रकम (रु ८० हजार) तुलनात्मक रुपमा थोरै नै किन नहोस, त्यसपछि उनीहरुले पाएको प्रतिक्रिया चाहिं मनै फुरुङ्ग पार्ने खालको थियो | त्यसबेला देखि अहिलेसम्म यस्तै अनगिन्ती सहयोग पठाइसकेको छ यस "एक्टिभ पिपुल" समूहले | २०११ मा नेपाल टेलिभिजनबाट प्रसारित बर्दियाकी ११ बर्षिया बालिका सरिता डी.सी. को रगत नबढ्ने आई.टि.पि. रोग लागेको र उपचार खर्च नपाएर रोएको 'भिज्युअल' हेर्दै गर्दा सरिनाको आँसु तप्प झरे, तर तत्कालै आँशु पुछेर साथीहरुलाई फोन घुमाईन् | केहि समयमै एउटा च्यारिटी प्रोग्राम गरेर करिब १३०० युरो जुटाइयो र बालिका उपचाररत अस्पतालमा पठाईयो | "यस्ता सानोतिनो सहयोगले जिन्दगी त नबन्ला, तर केहि समयलाइ राहत त पक्कै भयो होला नि पीडाको बेलामा", मन भारी हुँदै गर्दा सरिनाको बोलि मसिनो हुँदै थियो | "अस्ति भर्खर पनि 'युथ फर नेपाल' भन्ने अमेरिकी मुलको नेपाली संस्थासँग मिलेर एउटा टिसर्टको २० युरोको दरले साथीहरुले लगाए, जसको झन्डै ८० प्रतिशत रकम झापाको एक स्कुलको छानो छाउन प्रयोग भएको थियो | यता टिशर्टको फेशन भयो, उता चुहिने छानो छाईयो |" मैले बिस्तारै सोधें - "सहयोह गर्न पैसा चाहिन्छ कि मन ?", सबैको उत्तर केवल मुस्कान मात्र थियो | अनुहार पढ्न भाषा चाहिन्छ र !

आज यो दिनसम्म आइपुग्दा यि तन्नेरीहरुको आफ्नै पक्का राम्रो जागिर छ, हातमा 'ग्रयाजुयसन' सर्टिफिकेट छ, सम्झिएरै रुन/हाँस्न पुग्ने प्रेम प्रसङ्गहरु छन्, अरुको जस्तै पारिवारिक उतारचढाव पनि छ, तैपनि बाटोमा बोतल देखे टिप्न बिर्सिदैनन | बिदेशीलाई बरु वास्ता हुन्न, नेपाली साथीभाईले चै बुझ्दै नबुझी 'ह्युमिलेट' गराउँछन् | "हैन यति युरो छाप्दा पनि नपुगेर के को बोतल टिप्दै हिड्छस् यार, कति लोभ गरेको, नारायणहिटी दरबार किन्ने विचार हो र ?”, उनि प्रतिवादमा उत्रिदैनन, बस 'खिस्स' हाँसेर टारीदिन्छन | "त्यस्ता प्रतिक्रियाको उल्झनमा लाग्यो भने, मन कम्जोर हुन्छ" |

काम्पी स्टेसन नजिकै राती ११ बजेतिर बोतल टिप्दै गर्दा सरिनालाई एउटा अँध्यारो आकृतिले झस्कायो | एउटा फिनिश केटो ठिंग उभिएको थियो पछिल्तिर | " तैंले खान नपाएर यस्तो गरेकी होस् ? हो भने हिंड मसंग, म पैसा दिउँला", केटोले रुखो गरि भन्यो | जिन्दगीमा पहिलोपल्ट रिस, घृणा, त्रास, हाँसो सबै 'इमोसन' एकैपल्ट महसुस भयो उनलाई | कसरि कुरा बुझाउने यो भुसतिघ्रेलाई | तैपनि हिम्मत नहारीकन सबै बेलिबिस्तार लगाईन्, केहि मिनेटको बार्तालाप पछि फिनिश 'खैरे' को मन बदलियो | नम्र भावमा प्रस्तुत हुँदै सहयोग गर्न पो तम्सियो | "तेरो समूहलाई म पनि केहि पैसा सहयोग गर्न चाहन्छु", केटो उत्साहित भयो | "बोतल टिप्ने भए आइज संगै, पैसा त हामी अरुबाट लिदैनौं", सरिनाको जवाफबाट केटो अवाक भयो | यो प्रसङ्ग सुनाउँदै गर्दा उनको अनुहारमा खुशीको एउटा पत्र थपियो |
हामी चियाको दोस्रो राउण्डमा थियौं | प्रतिज्ञाले फुरुंग हुँदै सुनाईन "मैले हिजो १० युरो जम्मा परेको छु नि ग्रुपको लागि, २ जना दिदीहरुको कपाल काटेर"| यो समूह कहिले कार्यक्रमहरुमा चिया बेच्छ, अरुको कपाल काट्छ अनि बेला बेलामा फिनिस सांस्कृतिक कार्यक्रमहरुमा नेपाल चिनाउने भेषभुषा प्रस्तुत गर्छ | यस्तै अनेकौं कथाहरु छन् यस समुहमा मिसिएर काम गर्ने अरु साथीहरु पनि | "पर्सनल लाईफ बिगारेर यस्तो काममा लाग्न हुन्न है, भित्र मनबाटै आउँछ भने र फुर्सद निकाल्न सकिन्छ भने मात्रै लाग्नु पर्छ ", NRN फिनल्यान्डका सचिब रहेर काम गर्दै आएका सिजन सम्झाउने भावमा भन्छन |
अब भने हाम्रो गफगाफ लम्बिदै थियो | पाँचौ तलामा रहेको त्यस क्याफेको त्यो झ्यालबाट हेरें, साँझ पर्दै गर्दा घाम बिस्तारै छेलिएर 'पासीला' ट्रेन स्टेसनमा छाँया पर्यो | सोचें, उत्तरी गोलार्द्धको यो अँध्यारो मुलुकमा पनि कति उज्याला प्रवासी मन दौडिरहेछन्, जुनकिरी जस्तै पिलिक पिलिक ! ट्रेनमा फर्किदै गर्दा मैले बिस्तारै सम्झदै साथीहरुलाई पालैपालो फोन लगाएँ | "अघिल्लो हप्ता पार्टी गर्दाको बोतलहरु कहाँ छ हँ ? त्यो एउटा पनि नफाल्नु | गोरखाको मेरो स्कुलमा लाईब्रेरी छैन |"

[ "बोतल टिप्ने ग्रुप' शिर्षकमा २९ भाद्र २०७० शनिबारको 'अन्नपुर्ण पोष्ट' मा प्रकाशित)                                     (साथी  भूवन को ब्लग  http://www.bhoowan.com.np/2013/09/blog-post.html  बाट साभार गरियको