आधुनिक दासप्रथाको जन्म

नेपालमा मानव तस्करीको समस्या दिन प्रतिदिन बढ्दो छ। यसैको एउटा ज्वलन्त उदाहरण हालै जापान पुगेका नेपाली मन्त्रीसँग सम्बन्धित घटनामा देखिएको छ, जसमा मानव तस्करको गिरोह समेत संलग्न रहेको तथ्य सार्वजनिक भएको छ। मन्त्रीको उच्च पदलाई उपयोग गर्दै गिरोहले जापानसम्म गैरकानुनी रूपमा मानिसहरूलाई लगेको पाइएको छ, जसले नेपालको सरकारी संयन्त्र र उच्च पदस्थ अधिकारीहरूको तस्करीमा संलग्नता र कमजोरीलाई स्पष्ट पारिदिएको छ। यस घटनाले मुलुकमा तस्करी नियन्त्रणमा रहेका कमजोरीलाई उजागर गर्दै आमनागरिकको सुरक्षा र अधिकारप्रति राज्यले अपनाएको दृष्टिकोणमा गम्भीर प्रश्नचिन्ह खडा गरेको छ।

यस्ता घटनाहरूले नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा नैतिक र कानुनी रूपमा कमजोर बनाउँदै लगेको छ। मानवीय संकटको रूपमा रहेका यी तस्करीका घटनाले देशमा अशान्ति फैलाउने सम्भावना बढाएको छ भने सरकारले उचित र ठोस कदम चाल्न नसकेरै तस्करहरूले सजिलै उच्च तहसम्म पहुँच बनाउन पाएका छन्। यसले न केवल नेपालका नागरिकको सुरक्षालाई खतरामा पारेको छ, बरु नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय छविमा समेत धक्का पुर्‍याएको छ। तसर्थ, यस्ता घटना रोक्न सरकारको तत्काल ध्यान जानु आवश्यक छ, ताकि भविष्यमा नेपाली नागरिकको जीवन र मानव अधिकार सुरक्षित रहन सकोस्।

यो एक किसिमको दासप्रथा र मानव तस्करीको आधुनिकी करण हो आउनुस अब हामी यसबारे गहिराई सम्म पुगेर छलफल गरौ 

१. दासप्रथाको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

नेपालमा दासप्रथा पुरानो र गहिरो छ। प्राचीन समयमा उच्च वर्गका व्यक्तिहरूले गरीब र पिछडिएका वर्गका मानिसहरूलाई घरायसी कामकाज, कृषि, र अन्य सेवामा दासको रूपमा प्रयोग गर्थे। १९२५ मा औपचारिक रूपमा नेपालमा दासप्रथा उन्मूलन भए तापनि यसको प्रभाव नेपाली समाजमा गहिरो रूपमा रहिरह्यो। गरिबी, अशिक्षा, र सामाजिक विभेदले गर्दा विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रका मानिसहरू विभिन्न किसिमका शोषण र उत्पीडनको शिकार भए।

२. मानव तस्करी र आधुनिक दासप्रथाको पुनरावृत्ति

आजको दिनमा पनि नेपालमा गरिबी र अशिक्षाका कारण युवा, महिला, र बालबालिका मानव तस्करीको शिकार भइरहेका छन्। यी व्यक्तिहरूलाई वैदेशिक रोजगारी, राम्रो कमाईको आशा, वा शिक्षा दिने बहानामा ठगी गरिन्छ र कामदारका रूपमा बेचिन्छ। कतिपय घटनाहरूमा उनीहरू घरेलु कामदार, निर्माण क्षेत्रमा मजदुर, र यौन शोषणका लागि प्रयोग गरिन्छन्। यसलाई आधुनिक दासप्रथाको रूप मान्न सकिन्छ, जहाँ व्यक्ति कुनै न कुनै रूपमा बन्धनमा बाँधिन्छन्।

३. दासप्रथाबाट हालको मानव तस्करीमा भएको परिवर्तनहरू

अहिलेको मानव तस्करीको स्वरूप अघिल्लो दासप्रथाभन्दा केही फरक भए पनि उद्देश्य र प्रभाव उस्तै छन्। ऐतिहासिक दासप्रथामा व्यक्ति आफैं बिक्री भएको हुन्थ्यो भने, अहिले धोखाधडी, लोभलालच, र झूटो आश्वासनमार्फत् व्यक्ति तस्करीको शिकार बन्छन्। यस्ता गतिविधिहरूमा ठगहरूले पैसाको लोभ देखाएर परिवारका सदस्यलाई समेत विश्वासमा लिने गरेका छन्, जुन ऐतिहासिक दासप्रथाको नयाँ रूप हो।

४. समस्या समाधानका उपायहरू

कडा कानुनी प्रावधानहरू: मानव तस्करी र शोषण विरुद्ध कडा कानुन बनाउन र लागू गर्न आवश्यक छ।

शिक्षा र जनचेतना: ग्रामीण क्षेत्रमा मानव तस्करीका खतराहरूको बारेमा जनचेतना फैलाउने कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरिनुपर्छ।

आर्थिक विकासका अवसरहरू: गरीब र पिछडिएको वर्गलाई रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गरि स्वदेशमै सशक्त बनाउनुपर्छ।

निष्कर्ष

नेपालमा दासप्रथाको समाप्ति भइसके पनि यसको प्रभाव सामाजिक संरचनामा जरा गाडेर बसेको छ। आधुनिक मानव तस्करीले दासप्रथाको विकृत रूपलाई पुनः अवतार दिन पुगेको छ, जसलाई रोक्न समाजमा सचेतना, शिक्षा, र कडा कानुनी व्यवस्थाको खाँचो छ।